इस त्रिभुज में हम त्रिकोणमिति अनुपात को हम कुछ इस प्रकार लिखते है
Sine θ=AO/AB Or Sine θ=Opposite/Hypotenuse Or
Sine θ=O/H Or Sine θ=लम्ब/कर्ण
Sine
θ को
संक्षेप में Sin θ भी लिख सकते है। वैसे तो केवल समझने
के लिए ज्यादातर हम लम्ब को L
से, कर्ण को K तथा आधार को A से व्यक्त करते है।
Cosine
θ=OB/AB Or Cosine
θ=Adjacent/Hypotenuse Or Cosine θ=A/H
Or Cosine θ=आधार/कर्ण
Cosine
θ को
हम संक्षेप में Cos θ लिख सकते है।
Tangent
θ=AO/OB Or Tangent
θ=Opposite/Adjacent Or Tangent θ=O/A
Or Tangent θ=लम्ब/आधार
Tangent
θ को
हम संक्षेप में Tan θ लिख सकते है।
उपरोक्त
तीनो के क्रमशः उल्टे अनुपात Cosecant θ=Cosec
θ,Cotangent
θ=Cot
θ और
Secant θ=Sec θ होते है।
Cosec
θ=AB/AO Or Cosec
θ=Hypotenuse/Opposite Or
Cosec
θ=H/O Or Cosec
θ=कर्ण/लम्ब
Sec
θ=AB/OB Or Sec
θ=Hypotenuse/Adjacent Or
Sec
θ=H/A Or Sec
θ=कर्ण/आधार
Cot
θ=BO/OA Or Cot
θ=Adjacent/Opposite Or
Cot
θ=A/O Or Cot
θ=आधार/लम्ब
वैसे
तो हिन्दी में समझनें के लिए Sin θ,Cos θ,Tan θ को LAL/KKA से
भी हम जानते है।
और
Cosec θ,Sec θ,Cot θ को KKA/LAL से
भी समझते है।
Sinθ=लम्ब/कर्ण
|
Cosecθ=कर्ण/लम्ब
|
Cosθ=आधार/कर्ण
|
Secθ=कर्ण/आधार
|
Tanθ=लम्ब/आधार
|
Cotθ=आधार/लम्ब
|
Opposite Relation in
Trigonometrically Ratios(त्रिकोणमितीय
अनुपातो में व्युत्क्रम सम्बन्ध)
(a). Sin θ=1/Cosec θ Or Cosec θ=1/Sin θ
(b). Cos θ=1/Sec θ Or Sec θ=1/Cos θ
(c). Tan θ=1/Cot
θ Or Cot
θ=1/Tan
θ
Sin θ x
Cosec θ=1
Cos θ x Sec θ=1
Tan θ x Cot θ=1
Sin θ तथा Cos θ के पदो में Tan θ एवं Cot θ के
मान
हम जानते है कि
Sin
θ=लम्ब/कर्ण तथा Cos θ=आधार/कर्ण
Sin
θ/Cos
θ=
लम्ब/कर्ण आधार/कर्ण ➨लम्ब/आधार=Tan θ
अर्थात् Tan θ=Sin θ/Cos θ
इसी प्रकार Cot θ=Cos θ/Sin θ होगा।
No comments:
Post a Comment